Een mantelzorger die iemand jarenlang heeft verzorgd, heeft na het overlijden van degene die hij heeft verzorgd een legaat ontvangen als een soort beloning voor wat hij al die jaren heeft gedaan voor degene die nu is overleden. Dit legaat is echter belast met erfbelasting, wat sommigen onrechtvaardig vinden. Waarom is dat zo?
Erfbelasting is een belasting die wordt geheven over de waarde van de erfenis die iemand krijgt na het overlijden van een ander. Het maakt daarbij niet uit of de erfenis bestaat uit geld, goederen of een legaat. Een legaat is een specifieke gift die iemand bij testament nalaat aan een bepaalde persoon of organisatie. Een legaat kan bijvoorbeeld bestaan uit een sieraad, een kunstwerk of een bedrag in geld.
De erfbelasting wordt berekend over de waarde van het legaat op het moment van overlijden van de erflater, dat is degene die het legaat nalaat. De hoogte van de erfbelasting hangt af van de relatie tussen de erflater en de ontvanger van het legaat. Hoe dichter de relatie, hoe lager het tarief. Zo betalen partners en kinderen minder erfbelasting dan broers en zussen, en betalen broers en zussen minder erfbelasting dan andere verwanten of niet-verwanten.
Een mantelzorger die een legaat krijgt van degene die hij heeft verzorgd, valt in de categorie niet-verwanten. Dat betekent dat hij het hoogste tarief aan erfbelasting moet betalen, namelijk 30% tot 40% over de waarde van het legaat boven een vrijstelling van 2.244 euro (bedragen in 2023). Dit kan als onrechtvaardig worden ervaren, omdat de mantelzorger veel tijd en moeite heeft gestoken in de zorg voor de overledene, en omdat het legaat misschien wel gezien kan worden als een vergoeding voor die zorg.
Er zijn echter ook argumenten om het legaat wel te belasten met erfbelasting. Ten eerste is het legaat een vorm van inkomen voor de mantelzorger, waarover hij anders geen belasting zou betalen. Ten tweede is het legaat een vorm van vermogensoverdracht van de overledene naar de mantelzorger, waarbij de overheid een deel wil afromen om te herverdelen naar andere doelen. Ten derde is het legaat een vorm van erkenning voor de mantelzorger, waarbij de overheid wil stimuleren dat mensen elkaar helpen en verzorgen, maar ook wil voorkomen dat mensen misbruik maken van deze regeling door bijvoorbeeld schijnmantelzorg te verlenen.
Het maakt voor de erfbelasting niet uit of de overledene de mantelzorger zag als een familie, hoewel het formeel geen familie is, of dat de overledene de mantelzorger zag als een soort zoon die de overledene formeel nooit heeft gehad. De erfbelasting wordt namelijk gebaseerd op de juridische relatie tussen de erflater en de ontvanger van het legaat, niet op de emotionele relatie. Als de overledene de mantelzorger echt als familie beschouwde, had hij hem kunnen adopteren of erkennen als kind, waardoor hij in een lagere tariefgroep zou vallen. Maar als hij dat niet heeft gedaan, blijft de mantelzorger een niet-verwante voor de erfbelasting.
Het komt er dus op neer, dat het raadzaam is tijdens leven al stil te staan bij het feit wat je hoe kan doen richting mantelzorger teneinde te bewerkstelligen dat deze al tijdens leven ontvangt wat je graag om zo een heffing te vermijden. Dat kan door tijdens leven de mantelzorger jaarlijks een geldbedrag te geven ter hoogte van het schenkingsvrije bedrag en tijdens leven een beroep te doen op de voldoening aan een natuurlijke verbintenis.
