Bij een van onze cliënten stelden wij voor om data-analyse tijdens de jaarrekeningcontrole in te zetten, in plaats van het uitvoeren van (aselecte) steekproeven. De reactie van de cliënt was: “dan controleren jullie alle gegevens en doen dus meer dan jullie nu doen!”
Alvorens op bovenstaande stelling in te gaan, willen wij het begrip data-analyse nader beschrijven.
‘Data-analyse is het ontdekken van patronen, afwijkingen, inconsistenties en het onttrekken van andere nuttige informatie over het object van onderzoek (lees: massa) door middel van analyse, modellering en visualisatie met het op de planning of het uitvoeren van de opdracht’ (Bron: NBA Handreiking 1141).
Bij data-analyse ligt de focus derhalve op afwijkingen respectievelijk uitzonderingen; dit in tegenstelling tot het uitvoeren van een aselecte steekproef waar je vele posten controleert om vast te stellen dat deze juist zijn overeenkomstig de verwachting. Indien je afwijkingen constateert, moet je deze op statistische wijze extrapoleren naar de totale massa.
Bij data-analyse heb je een totaalbeeld van de gehele massa en van de afwijkingen in die massa.
In beginsel zijn de afwijkingen respectievelijk uitzonderingen die je waarneemt, minder dan de aantallen die je moet toetsen bij het uitvoeren van een aselecte steekproef. Deze afwijkingen hoef je ook niet te extrapoleren om een inschatting te maken van de meest waarschijnlijke afwijking, omdat je inzicht hebt in alle afwijkingen. Met extrapoleren wordt bedoeld dat je op basis van de geconstateerde afwijking(en) een inschatting maakt van de mogelijke afwijkingen in de totale massa. Deze afwijkingen hoeven dus niet de daadwerkelijke afwijkingen in de totale massa te zijn.
Kortom: bij data-analyse heb je inzicht in de totale massa en in de daadwerkelijke afwijkingen in die massa. Deze afwijkingen zijn in beginsel minder dan de posten die je bij een aselecte steekproef moet toetsen voor de bevestiging van de verwachting. Met andere woorden: data-analyse is in beginsel efficiënter en effectiever dan een aselecte steekproef of andere (selecte) deelwaarnemingen!
